Η ηγεσία της υπηρεσίας

 Ο Robert Greenleaf προτείνει στο βιβλίο του Servant Leadership ένα τρόπο ηγεσίας, που στηρίζεται
στο τρόπο ζωής (state of being) και όχι στο τρόπο δράσης (doing). Η ηγεσία που υπηρετεί είναι μια
πρακτική φιλοσοφία, που απευθύνεται και υποστηρίζει ανθρώπους που επιλέγουν πρώτα να
υπηρετούν και κατόπιν να ηγούνται. Η ηγεσία είναι γι αυτούς ένας τρόπος επέκτασης της υπηρεσίας
τους προς άτομα ή οργανισμούς.
 

Η Margaret Wheatley σημειώνει ότι το μοτίβο της ηγεσίας που υπηρετεί είναι φυσικό στους
ανθρώπους. Ξεκινά σαν μία αίσθηση, μία επιθυμία να υπηρετήσεις τους άλλους και μετατρέπεται σε
μία δέσμευση αυτή η επιθυμία να γίνει πράξη. Οι ηγέτες πρέπει να βρουν τις διαδικασίες μέσω των
οποίων οι άνθρωποι θα επανασυνδεθούν μεταξύ τους. Πρέπει να αφυπνίσουν την καλοσύνη στην
ομάδα των υπαλλήλων τους, έως ότου αυτοί από μόνοι τους να καταλάβουν την αξία της. (Πάντα
ξέραμε ότι οι ηγέτες βλέπανε πιο πολλά σε μας, από όσα μπορούσαμε εμείς να δούμε στους εαυτούς
μας). Ο σκοπός του Servant Leader είναι να ξυπνήσει αυτό το πνεύμα στον οργανισμό του: «πως
μπορούμε να βρίσκουν οι άνθρωποι νόημα στη δουλειά;» και να βοηθήσουν τους ανθρώπους, που
από τη φύση τους ψάχνουν για σκοπό, πνεύμα και υπηρεσία στη δουλειά τους.

Ένας τέτοιος ηγέτης πρέπει να γνωρίζει ότι δεν μπορεί να αυξάνει διαρκώς την ταχύτητα της αλλαγής. Αντίθετα, πρέπει να πει το εξής επαναστατικό: «Πρέπει να βρούμε χρόνο για να σκεφτούμε(reflection). Μπορεί να μην είναι στην περιγραφή της δουλειάς, αλλά είναι στην περιγραφή του είδους μας!». Πρέπει επίσης να αναρωτηθεί ποια είναι η στάση του προς το καινούργιο, προς τηδημιουργικότητα, μια που μέρος της δουλειάς του είναι να το ενθαρρύνει και να το καλωσορίζει.Μια ακόμη προτεραιότητα είναι να διαπιστώσουμε ότι δεν ζούμε μόνοι, χωριστά ο ένας από τον άλλο.Αυτό είναι μία οπτική ψευδαίσθηση, όπως είπε ο Αϊνστάιν. Η δουλειά ενός ηγέτη είναι να βάζει τηναδιαφορία στο πλάι και να πει «Υπάρχει κι άλλο ταλέντο εδώ, υπάρχει κι άλλη δημιουργικότητα κι άλλη ανθρωπιά. Έχουμε ανάγκη για σχέση, συντροφικότητα. Γι’ αυτό μάθαμε να μιλάμε, ναεπικοινωνούμε. Επίσης, έχουμε ανάγκη να βρίσκουμε νόημα σε αυτά που κάνουμε».

Αυτό που χαρακτηρίζει την ηγεσία που υπηρετεί είναι ένας μεγαλύτερος σεβασμός στο τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Οι άνθρωποι δεν έχουν απλά χρηστική αξία. Παρά την απροθυμία πολλών να χρησιμοποιούν τον όρο «πνευματικότητα» στη δουλειά, λόγων της σύνδεσής της με την παραγωγικότητα, αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει είναι η διαπίστωση ότι οι άνθρωποι έχουν βαθιές αναζητήσεις, ανάγκη για νόημα, και απλά είναι τέτοια η φύση τους, δίχως να υπάρχει κάτι θρησκευτικό σε αυτή τη διαπίστωση. Απλά όλοι έχουμε πνεύμα. Έχοντας δηλαδή μια βαθύτερη κατανόηση του τι σημαίνει άνθρωπος, της πνευματικότητάς του, της ψυχής του, ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιούμε τέτοιους όρους, ο ηγέτης κατανοεί καλύτερα τις ανάγκες του. Είναι τραγικό λοιπόν η οργάνωση της εργασίας να στερεί από τους ανθρώπους τη δυνατότητα για συνεισφορά, για αυτοεκτίμηση και οι ηγέτες να φτιάχνουν «σκοπούς και οράματα» χωρίς όμως να αγαπούν βαθιά ή να σέβονται τον κόσμο. Πρέπει το «όραμα» ενός οργανισμού να συνδυάζει μία αίσθηση ενός μεγαλύτερου σκοπού αλλά και ελευθερίας στο πως θα μετουσιωθεί αυτός ο σκοπός. Κατά την Wheatley λοιπόν, o ηγέτης πρέπει να γίνει από ήρωας οικοδεσπότης. Για να γίνει αυτό χρειάζεται ακλόνητη πίστη στους ανθρώπους. Δεν μπορείς να υπηρετήσεις τους ανθρώπους αν δεν τους έχεις εμπιστοσύνη. Δε μπορείς να χειριστείς το άγνωστο, χωρίς να έχεις πίστη στους ανθρώπους. Πρέπει να περάσουμε από την αντικειμενικότητα στους οργανισμούς στην αγάπη, στις  σχέσεις. Δεν έχει σημασία ποίες είναι οι επίσημες αξίες του οργανισμού, αλλά αν οι άνθρωποι μπορούν να εκφράσουν τις δικές τους αξίες. Έτσι λοιπόν χρειαζόμαστε πρακτικές που να «ανοίγουν την καρδιά».

Απόσπασμα από εκπαιδευτικό υλικό εκδοθέν από το ΙΝΕΠ του ΕΚΔΔΑ, 2007